مطالعات اضطراری تعیین حد حریم و بستر رودخانه فیروزاباد در محدوده سد هایقر وشبکه پایاب 

محدوده حوضه مورد مطالعه :

منطقه مورد مطالعه، حوضه رودخانه فيروزآباد است كه پس از عبور از تنگ عربها ياهايقر بنام نهراعظم ناميده شده، سپس با پيوستن آبهاي شور حاصل از گنبدهاي نمكي از پائين دست به رودخانه شور موسوم و از منطقه دهرم و احمد آباد گذشته و به رودخانه قره آغاج مي‌پيوندد، و از آنجا بنام رودخانه مند مجموعه آبهاي حوضه بزرگي را به خليج فارس تخليه مي‌نمايد. از آنجا كه بعد از خروج از دشت فيروزآباد آب اين رودخانه تقريباً قابل استفاده نمي‌باشد و فقط در منطقه دهرم و احمدآباد در فصلهاي سيلابي آب اين رودخانه به سمت مزارع منحرف مي‌گردد، لذا مي‌توان، گفت كه عملاً آب اين رودخانه از بين مي‌رود و با انتقال آب شور به رودخانه قره آغاج كيفيت آنرا نيز از بين مي‌برد. رودخانه فيروزآباد كه در سرشاخه بنام حنيفقان ناميده مي‌شود از بلندي‌هاي كوههاي ميشوان، دلو، سلامتي و بري (در جنوب حوضه رودخانه قره آغاج) با ارتفاع حداكثر 3097 متر از سطح دريا سرچشمه گرفته و آب چشمه‌هاي حنيفقان سبب پرآب شدن آن مي‌گردد.

محل سد در ابتداي تنگه عربها واقع شده و حدود 35 كيلومتر تا فيروزآباد فاصله دارد كه از طريق جاده خاكي منشعب از جاده آسفالته فعلي فيروزآباد- قير و پس از طي حدود 15 كيلومتر ( در مسير روستاي هنگام از طريق هايقر) به محل سد مي‌رسيم.

انتخاب دوره اماری مناسب وبازسازی داده ها :

دوره آماري با توجه به آمار موجود از ايستگاههاي منطقه از سال آبي 55-54 تا 80-79 يعني مدت 26 سال در نظر گرفته شد.با توجه به  اينكه در اين مدت از 7  ايستگاه آب سنجي حوضه هاي آبريز منطقه يعني ايستگاههاي حنیفقان ،  تنگ هلالو و تنگاب و دهرود،بند بهمن ، علی آباد خفر و تنگ کارزین براي مدت 26 سال اخير آمار آب سنجي موجود مي باشد ايستگاه های  تنگ هلالو و حنیفقان گپ  سال آماري داشته که  اقدام به بازسازي شده است، و با بهترين ضريب  همبستگي به عنوان ايستگاه مبنا انتخاب شده است.

حد اکثر دبی سیلاب:

در منطقه مورد مطالعه، براي برآورد آبدهي هاي حداكثر سيلابي از روش فولر که یک روش تجربی است استفاده شده است.

هيدروگراف سيل حوضه :

به منظور برآورد هيدروگراف سيلاب طرح از روش scs بر اساس بارش 6 ساعته حوضه استفاده شده است.در اين روش از آمار حداكثر بارش 24 ساعته استفاده مي شود.با توجه به عمق بارش  با استفاده از نرم افزار  HEC-HMS هيدروگراف هاي سيل حوضه با دوره برگشت هاي مختلف برآورد شده است .

تعيين حد بستر و حريم رودخانه :

مراحل انجام کار:

عمليات  نقشه برداری به منظورتهيه مقاطع عرضي رودخانه جهت  استفاده در نرم افزار Hec-Ras صورت پذيرفت.در مسافتی حدود 12 کیلومتر مقاطعی به فواصل حدودی 50 متر و در هر مقطع حدود 15 الی 20 نقطه برداشت شد.

طول بازه نقشه برداری :

طول بازه ای که بایستي نقشه برداری شود بیشتر از طول محدوده مورد نظر برای تعیین حد بستر و حریم رودخانه می باشد، ازاين رو اضافه کردن این طول به طول محدوده مورد نظر برای کاهش خطا لازم است. بازه اي كه بايد به طول محدوده موردنظراضافه شود 555 متر طول به انتهاي مسير اضافه شد.

تحلیل جریان :

با توجه به اینکه در شیب های تندتر از 1.1056  استفاده از تحلیل جریان دائم قابل قبول است و شیب متوسط رودخانه فیروزآباد 0.005 می باشد از تحلیل جریان دائم استفاده شد.

تخمین ضریب زبری مانینگ :

رودخانه فیروزآباد دارای بستری پوشیده از قلوه سنگ های نسبتا بزرگ همراه با درختچه هایی در سواحل و در در بعضی مناطق در بستر رودخانه می باشد.ضریب زبری مانینگ در رودخانه  فیروزآباد برابر 0.45 باشد.ولی با توجه به اینکه به احتمال زیاد وجود درختچه ها در کف که یکی از عوامل مهم در تعیین ضریب زبری مانینگ می باشد به علت تغییرات هیدرولوژی در چند سال اخیر است و با توجه به نظر کارفرمای محترم و منافع کشاورزان بومی عدد 0.035 به عنوان ضریب زبری مانینگ در نظر گرفته می شود.

شرایط مرزی : 

با توجه به اینکه مقطع رودخانه فیروزآباد در طول نسبتا زیادی یکنواخت می باشد و همچنین تحت تاثیر سازه های آبی واقع نمی گردد، پس شرایط مرزی عمق نرمال در نظر گرفته شد. با توجه به نقشه های توپوگرافی محدوده طرح شیب در بالادست 0.005 و در پایین دست 0.008 در نظر گرفته شد.

چک کردن صحت داده های نقشه برداری :

در محیط GIS ، با چهار روش

1^st order polynomial (affine)

2^nd  order  polynomial

3^rd order polynomial

Adjust

بر اساس ايستگاهاي نقشه كاداستر (SFC) و Georeferenc  شد و بهترين تطابق در روش Adjust بدست آمد و صحت محاسبات را كارشناس ارشد GIS شركت تاييد كرد و  در نتیجه نقشه مقاطع عرضی آماده منطبق شدن بر نقشه کاداستر شد.

 تهیه نقشه توپوگرافی :

 در این مرحله با استفاده از نرم افزارAuto desk land نقشه توپوگرافی کشیده و محل مقاطع عرضی (شامل 100  مقطع) مشخص شد و داده های مقاطع عرضی به صورت فرمت Hec-2 در آمد تا بتوان   آنها را وارد نرم افزار کرد.

مدل کردن جریان رودخانه :

حال که کلیه ورودی های برنامهHec-Ras در مراحل قبل آماده شده اند می توان برنامه را Run کرد و نتایج آن را به صورت جدولی نمایش می دهیم.یکی از مهمترین پارامترهایی که از نتایج نرم افزار Hec-Ras استخراج می شود تراز سطح آب می باشد.

مشخص کردن حد بستر و تهیه نقشه های اجرایی :

با توجه به ترازهای به دست آمده و نقشه توپوگرافی حد بستر مشخص می شود و نقشه کاداستر بر روی آن انداخته می شود و مشخص می گردد که چه مساحتی از زمین های کشاورزی در بستر رودخانه قرار دارد. در شکل زیر خطوط آبی نمایانگر حد بستر و خطوط سبز نمایانگر محدوده اراضی کشاورزی است.