مطالعات آبخیزداری حوضه خومه زار ممسنی
فیزیوگرافی
محدوده جغرافيايي حوضه
حوضه آبريز خومه زار از شمال به شهرستان نورآباد، از شمال غربی به جونگان، از غرب به جاده کازرون-نورآباد، از جنوب به قائمیه و از شرق به روستای هجرت و بوان محدود مي شود.
حوضه آبريز خومه زار با وسعت 204.30 كيلومتر مربع بین طولهای جغرافيايي ˝23'31°51 تا ˝36'47°51 شرقي و عرضهاي جغرافيايي ˝19'50°29 تا ˝35'4 °30 شمالي واقع شده است.
مشخصات فيزيوگرافي حوضه خومه زار
|
پارامتر
|
واحد
|
مقدار
|
|
مساحت
|
کیلومتر مربع
|
204.30
|
|
محيط
|
کیلومتر
|
90.31
|
|
طول آبراهه اصلي
|
کیلومتر
|
38.25
|
|
حداكثر ارتفاع
|
متر
|
2940
|
|
حداقل ارتفاع
|
متر
|
980.4
|
|
ارتفاع متوسط
|
متر
|
1798.8
|
|
شيب متوسط حوضه
|
درصد
|
33.59
|
|
شيب متوسط آبراهه اصلي
|
درصد
|
4.74
|
|
زمان تمركز برنس باي ويليامز
|
ساعت
|
9.81
|
مطالعات هواو اقليم
تعداد 8 ايستگاه باران سنجي و تبخير سنجي در پيرامون محدوده مورد مطالعه خارج از حوضه وجود دارد كه این ایستگاه ها رشن آباد، نورآباد، کوسنگان، قائمیه، دوسیران، دشت ارژن، تنگ بریم، بن رود و باتون می باشد. در ميان ايستگاه هاي ذكر شده ايستگاه نورآباد با توجه به نزدیک بودن و مناسب بودن طول دوره آماري و صحت بيشتر آمار به عنوان ايستگاه مبنا انتخاب شده است.
متوسط بارندگي در حوضه آبريز خومه زار 747.5 ميليمتر برآورد شده است.
حد اكثر بارش 24 ساعته حوضه آبریز خومه زار با دوره برگشت100 ساله 169.83 میلیمتر می باشد.
متوسط دماي حوضه 15.53 درجه سانتي گراد محاسبه گرديده است.
متوسط تبخير اين حوضه 1805.7 ميليمتر محاسبه شده است.
اقليم حوضه آبريز خومه زار بر اساس روش دومارتن معتدلمي باشد.
مطالعات هیدرولوژی
مقدار CN حوضه خومه زار ممسنی براي شرايط خشك 55 و براي شرايط مرطوب 87 مي باشد. مقدار CN به دست آمده حوضه خومه زار ممسنی برابر با 76 مي باشد.
متوسط حجم آورد ساليانه حوضه خومه زار ممسنی برابر با 17518567متر مكعب محاسبه شده است.
جدول نتايج برآورد حداكثر دبي سيلابهاي با دوره برگشت مختلف به روش استدلالی
|
دوره برگشت(سال)
|
2
|
5
|
10
|
25
|
50
|
100
|
|
دبي حداكثر(متر مكعب بر ثانيه)
|
حوضه
|
خومه زار
|
84
|
118
|
140
|
166
|
186
|
205
|
|
پارسل
|
A
|
8
|
11
|
13
|
16
|
18
|
20
|
|
B
|
31
|
44
|
52
|
62
|
69
|
76
|
|
C
|
46
|
65
|
77
|
91
|
102
|
113
|
|
D
|
16
|
23
|
27
|
32
|
36
|
40
|
|
E
|
22
|
32
|
38
|
45
|
50
|
55
|
|
F
|
6
|
8
|
10
|
11
|
13
|
14
|
|
G
|
10
|
15
|
17
|
20
|
23
|
25
|
|
H
|
84
|
118
|
140
|
166
|
186
|
205
|
مطالعات خاكشناسي
واحدهای اراضی حوضه خومه زار
این حوضه به پنج تیپ وهفت واحد اراضي شامل واحدهای اراضي 2-1 و 3-1 از تيپ كوهها، واحدهای اراضی 1-2 و 2-2 از تیپ تپه ها، واحد اراضی 1-3 از تیپ فلاتها، واحد اراضي 1-8 از تيپ واریزه های بادبزنی شکل سنگریزه دار و همچنین واحد اراضی R.W از تیپ اراضی متفرقه تقسیم بندی گردیده است.
مشخصات فيزيكي خاك
لايه هاي غير قابل نفوذ و محدود كننده در حوضه خومه زار شامل: لايه هاي سخت آهكی و رخنمون سنگی در واحدهاي اراضي 2-1 و 3-1 كه عامل اصلي اين محدوديت ها وجود توپوگرافي، شيب زياد، همچنين نوع سازندهاي زمين شناسي مي باشد. خاطر نشان می شود درصد بالایی از حوضه مورد مطالعه کوهستانی می باشد که این خود نشانگر خاک کم عمق و سنگریزه دار حوضه می باشد.
در حوضه موردمطالعه بافت خاک شامل بافتهای متوسط Loam و LoamSilt بافت سبک SandyLoam و بافت نسبتاً سنگین Clay Loam مي باشد.
ساختمان خاك سطحي پروفيل هاي حفر شده در واحد اراضی 1-8 حوضه خومه زار ممسنی بصورت تک دانه ای و در واحد اراضی 2-1 بشقابی مي باشد. همچنین در پروفیل های عمقی در واحد اراضی 1-8 بدون ساختمان مشخصی می باشد.
مشخصات شيميايي خاك
در حوضه خومه زار ممسنی PH خاك در محدوده 8.97-7.66 قرار گرفته كه به لحاظ قابلیت استفاده عناصر محدوده قابل قبولي را شامل می شود.
در حوضه خومه زار ميزان هدايت الكتريكي بين Ec) ms/cm1.60–0.2) مي باشد. همچنین SAR در محدوده 3.21-1.51 قرار می گیرد. بنابراين خاك اين اراضي عمدتاًدر كلاس SoAo يعني خاكهاي غير شور و غير قليا قرار مي گيرد.
در حوضه خومه زار ممسنی ميزان آهك خاك بین 74.5-11 درصد می باشد و ميزان گچ حوضه 1.25-0.53 درصد مي باشد.
جدول كاربري فعلي اراضي در حوضه خومه زار ممسنی
|
نوع کاربری فعلی اراضی
|
مساحت
|
|
هکتار
|
درصد
|
|
جنگل انبوه
|
6261.17
|
30.64
|
|
جنگل نیمه انبوه
|
7289.28
|
35.68
|
|
جنگل تنک
|
2344.01
|
11.47
|
|
مرتع ضعیف
|
88.46
|
0.44
|
|
مرتع متوسط
|
1196.28
|
5.85
|
|
زراعت
|
2429.68
|
11.89
|
|
مناطق مسکونی
|
144.13
|
0.71
|
|
مسیل
|
66.13
|
0.33
|
|
باغ
|
154.98
|
0.76
|
|
صخره
|
354.27
|
1.73
|
|
جاده
|
102.26
|
0.5
|
|
مجموع
|
20430
|
100
|
مطالعات فرسايش و رسوب
اهداف مطالعه:
- تهيه نقشه سيماي فرسايش حوضه
- ارزيابي عوامل روش MPSIAC در ايجاد فرسايش و رسوب
- برآورد حجم رسوب ويژه، فرسايش ويژه، رسوب كل، فرسايش كل و SDR در حوضه آبريز خومه زار
- تعيين عمر مفيد طرح از ديدگاه فرسايش و رسوب
جدول مقادير بار معلق و بار كف در حوضه آبريز خومه زار
|
محدوده
|
بار كف
(Ton/year)
|
بار معلق
(Ton/year)
|
مجموع
(Ton/year)
|
|
حوضه خومه زار
|
2807.2
|
11228.8
|
14036.0
|
جدول حجم رسوبات بستر و معلق در حوضه آبريز خومه زار
|
حجم تجمعي رسوبات
(Year)
|
بار كف
|
بار معلق
|
Sum
|
|
2
|
2,569.5
|
21,082.4
|
23,651.9
|
|
5
|
6,423.8
|
51,496.7
|
57,920.4
|
|
10
|
12,847.6
|
101,080.8
|
113,928.3
|
|
20
|
25,695.1
|
198,361.1
|
224,056.2
|
|
25
|
32,118.9
|
246,451.9
|
278,570.7
|
|
50
|
64,237.8
|
483,869.8
|
548,107.6
|
|
75
|
96,356.6
|
718,224.4
|
814,581.0
|
|
100
|
128,475.5
|
950,686.2
|
1,079,161.7
|
مطالعات زمين شناسي وآبهای زیرزمینی
مهمترين واحدهاي سنگي قابل شناسايي در محدوده مورد مطالعه به ترتيب توالي سني از قديم به جديد عبارتند از:
- سازند داریان
- سازند کژدمی
- سازند سروک
- سازند پابده گورپی
- سازند آسماري
- آبرفتهاي عهد حاضر
بررسيهاي صحرايي از محدوده مورد مطالعه نشان مي دهد كه اكثرا رسوبات آبرفتي شامل رسوبات ريز دانه تا درشت دانه ناشي از فرسايش سازند هاي اطراف حوضه (آسماري، پابده گورپی سروک، کژدمی و داریان) مي باشد. به طوري كه قطعات ريز و درشت آهكي وآهكي مارني با گرد شدگي خوب تا متوسط در بين رسوبات مشاهده مي گردد.گمانه هاي حفر شده و ترانشه هاي طبيعي ناشي از آبشويي آبرفتها نشان مي دهد كه قطعات گراول آهكي با گرد شدگي خوب تا متوسط به همراه رسوبات ماسه اي، سيلتي و رسي بخش اعظمي از رسوبات را شامل مي شود.رسوبات آبرفتي داراي محدوده تغييرات فراواني در ابعاد و جنس دانه ها مي باشند. (قلوه تا رس) كه در مطالعات رسوب شناسي تفكيك و بررسي خصوصيات جداگانه اين ذرات قابل امكان مي باشد. با توجه به اين كه قسمت اعظم دشت بویژه بخشهای شمال غربی محدوده مورد مطالعه را اين گونه رسوبات آبرفتي تشكيل داده است لذا در ارتباط با دسترسي به منابع قرضه خاكي با حجم مناسب مشكل بخصوصي وجود نداشته وتنها بررسي خصوصيات مهندسي خاك در محدوده بايد مورد توجه قرار گيرد.
به منظور بررسي سطح و كيفيت منابع آب در حوضه آبريز خومه زار بر اساس نمونه برداري و بازديد صحرايي اين مشاور، از پنج حلقه چاه در پایین دستطرح و يك دهنه چشمه نمونه برداري شد.
جدول نتايج محاسبه سختي در نمونه هاي مورد مطالعه
|
توضيحات
|
Hardness
|
Mg+2
|
Ca+2
|
ايستگاه
|
|
Hard
|
160
|
7.1
|
1.51
|
1
|
|
Hard
|
180
|
2.2
|
1.41
|
2
|
|
Hard
|
130
|
1.4
|
1.18
|
3
|
|
Hard
|
180
|
2.4
|
1.22
|
4
|
|
Hard
|
180
|
2.3
|
1.34
|
5
|
|
Hard
|
160
|
1.8
|
1.43
|
6
|
جدول نتايج آناليز شيميايي آزمايشگاهدر نمونه هاي مورد مطالعه
|
توضيحات
|
TDS
(mg/L)
|
EC (µm/cm)
|
ايستگاه
|
|
Fresh water
(آب شيرين)
|
288
|
450
|
1
|
|
Fresh water
(آب شيرين)
|
265.6
|
415
|
2
|
|
Fresh water
(آب شيرين)
|
241.92
|
378
|
3
|
|
Fresh water
(آب شيرين)
|
272
|
425
|
4
|
|
Fresh water
(آب شيرين)
|
280.96
|
439
|
5
|
|
Fresh water
(آب شيرين)
|
195.84
|
306
|
6
|
مطالعات پوشش گياهي
طبق بررسی های صورت گرفته میدانی و همچنین تجزیه وتحلیل عکسهای ماهواره ای و نیز نقشه های توپوگرافی منطقه مطالعاتی شامل دو اشکوب به شرح زیر می باشد:
الف- اشکوب فوقانی که شامل درختانی از جنس Quercus (بلوط)، Acer (افرا و کیکم)، Pistacia (بنه)، کنار (Ziziphus) و تنگرس، بادام کوهی (Amygdalus).
ب- اشکوب پایینی که شامل گیاهان علفی و بوته ای از جنسهای مختلف می باشد.
اشکوب فوقانی(بالا) :
1-جامعه بلوط (Quercuspersica)
در قسمت جنوب حوضه واقع گردیده است. مساحت آن 2358.87 هکتار معادل 11.55 درصد از کل حوضه مورد مطالعه می باشد.
2-جامعه بلوط- تنگرس (Amygdaluslycioides-Quercuspersica)
در قسمت جنوب و جنوب غربی حوضه واقع گردیده است. مساحت آن 2357.94 هکتار معادل 11.54 درصد از کل حوضه مورد مطالعه می باشد.
3- جامعه بلوط – بنه (Pistaciamutica-Quercuspersica)
در قسمت شمال و شرق حوضه واقع گردیده است. مساحت آن 4300.42 هکتار معادل 21.04 درصد از کل حوضه مورد مطالعه می باشد.
4-جامعه بلوط-بادام کوهی-کنار(Ziziphusnummularia-Amygdalusscoparia-Quercuspersica)
در مرکز حوضه واقع گردیده است. مساحت آن 1178.51 هکتار معادل 5.77 درصد از کل حوضه مورد مطالعه می باشد.
5- جامعه بلوط- بادام کوهی (Amygdalusscoparia-Quercuspersica)
در مرکز حوضه واقع گردیده است. مساحت آن 746.11 هکتار معادل 3.65 درصد از کل حوضه مورد مطالعه می باشد.
6- جامعه بلوط- کیکم- افرا(Acer Sp-Acer monspessulanum- Quercuspersica)
در غرب حوضه واقع گردیده است. مساحت آن 1531.43 هکتار معادل 7.5 درصد از کل حوضه مورد مطالعه می باشد.
7- جامعه بلوط (Quercuspersica)
در شمال غربی حوضه واقع گردیده است. مساحت آن 779.66 هکتار معادل 3.82 درصد از کل حوضه مورد مطالعه می باشد.
8- جامعه بلوط- کنار(ziziphusnummularia-Quercuspersica)
در شمال شرقی حوضه واقع گردیده است. مساحت آن 1572.93 هکتار معادل 7.7 درصد از کل حوضه مورد مطالعه می باشد.
9- جامعه بلوط- تنگرس (AmygdalusLycioides -Quercuspersica)
در شمال حوضه واقع گردیده است. مساحت آن 1903.37 هکتار معادل 9.23درصد از کل حوضه مورد مطالعه می باشد.
اشکوب پایین:
تیپ I: بهمن – بابونه گاوی- شقایق
این تیپ در مرکز حوضه واقع شده است. مساحت آن 52.54 هکتار برابر با 0.26 درصد از کل حوضه را شامل می شود.
تیپ II :گون – بابونه گاوی
این تیپ در شمال حوضه واقع شده است. مساحت آن 543.53 هکتار برابر با 2.85 درصد از کل حوضه را شامل می شود.
تیپ III:گون- بهمن- شکرتیغال
این تیپ در شمال حوضه واقع شده است. مساحت آن 88.45 هکتار برابر با 0.43 درصد از کل حوضه را شامل می شود.
تیپ IV:گون- بهمن
این تیپ در شمال غرب حوضه واقع شده است. مساحت آن 2.600 هکتار برابر با 2.95 درصد از کل حوضه را شامل می شود.
خلاصه اطلاعات آناليز و ارزيابي پوشش گياهي حوضه آبریز خومه زار ممسنی
|
شماره تیپ
|
نام تیپ گیاهی
|
متوسط امتیازات حاصل از مطاعه در تیپهای مرتعی حوضه مورد مطالعه
|
جمع امتیازات
|
وضعیت مرتع
|
|
پوشش تاجی
|
ترکیب گیاهی
|
حفاظت خاک
|
قدرت و زادآوری گیاه
|
|
I
|
St-ta-pa
|
16.3
|
12
|
17
|
8
|
53.3
|
متوسط
|
|
II
|
As-ta
|
15.5
|
10
|
15.5
|
6
|
47
|
متوسط
|
|
III
|
As-st-ech
|
10
|
8
|
9
|
5
|
32
|
فقیر
|
|
IV
|
As-st
|
18
|
11
|
18
|
7
|
54
|
متوسط
|
مطالعات برنامه های بیولوژیک وبیومکانیک
پیشنهادات اجرایی بیولوژیکی و بیومکانیکی با توجه به پروژههای سازهای و دستورالعملهای اجرایی در حوضه خومه زار به شرح زیر است:
- كپه كاري همراه با احداث چاله های آبگیر
- عملیات غني سازي جنگل به همراه هلالي هاي آبگير
- غني سازي جنگل با درختان بلوط
- عمليات حفاظتي (قرق)
حجم و اعتبار دولتي طرحهاي پيشنهادي مرتبط با وظايف اداره کل منابع طبيعي و آبخيزداري در يک دوره زماني7 ساله ارائه شده است.
جدول هزينه هر هكتار اجرای طرح های بیولوژیک پیشنهادی در حوضه خومه زار ممسني
|
مجموع عملیات بیولوژیک
|
برنامه های بیولوژیک وبيومكانيكي
|
|
هزینه واحد(ریال)
|
مساحت (هکتار)
|
|
2،861،075
|
1284.65
|
کپه کاری به همراه چاله هاي آبگیر
|
|
1،228،433
|
2564.26
|
غني سازي جنگل با درختان بلوط
|
|
8،329،954
|
3449.96
|
غني سازي جنگل به همراه هلالي آبگير
|
|
301،631
|
7298.88
|
حفاظت ميان مدت
|
|
-
|
45.10234
|
حفاظت بلند مدت(قرق)
|
مطالعات اقتصادی-اجتماعی
بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی ناشی از اجرای طرح در منطقه
در اغلب روستاهای محدوده حوضه، علاوه بر مشکل کمبود و گرانی نهاده ها، موضوع کمبود آب و ناتوانی در جلوگیری از هرز روی آب در منطقه از مسائل اولویت دار کشاورزی این حوضه می باشد. با توجه به این فاکتورها به نظر می رسد که کاملا نیاز به استفاده از روشهای آبخیزداری در میان مردم محلی احساس شده و به یک نیاز ملموستبدیل شده است.
بررسی و مطالعه جلب مشارکتهای مردمی در اجرا و نگهداری طرح
یکی از بهترین راههای جلب مشارکت بهره برداران به صورت عملی در فعالیتهای طرح، سازماندهی آنها در غالب تشکلهای آبخیزداری در محدوده پروژه می باشد. با توجه به پیمایشهای به عمل آمده در منطقه نیز، آشنایی مناسبی در خصوص ساختارهای سازماندهی محلی نظیر تعاونیها در منطقه وجود دارد.
گزينه يابي وطراحي
هندسه كلي طرح
طرح مذکور شامل دو اولویت می باشد.اولویت 1 احداث تعدادی چکدم و حوضچه تغذیه مصنوعی بر روی مسیل مشخص شده و اولویت 2 احداث بند سنگ و سیمانی بر روی رودخانه هرایرز(دروغ زن) می باشد.
مشخصات عمومى سد خاكي پيشنهادى
نوع سد: سد خاكى همگن.
حجم مخزن در تراز نرمال: 58.4 هزار مترمكعب
نوع سرريز: سرريز اوجي سنگ و سيمانى.
عرض تاج خاكريز: حدود5 متر.
ارتفاع سد در بلندترين نقاط از زمين طبيعي : 7.6 متر
ارتفاع آزاد از تراز حداكثر در حالت سیلابی: 1 متر
متره و برآورد پروژه خومه زار بند سنگ و سیمانی
|
فهرست بهاي واحد پايه رشته آبخيزداري و منابع طبيعي سال 1392
|
|
ردیف
|
فصل
|
فصل
|
جمع کل
|
|
1
|
اول
|
پاكسازي و آماده سازي بستر كار
|
0
|
|
2
|
پنجم
|
عمليات خاكي با دست
|
43,714,900
|
|
3
|
ششم
|
عمليات خاكي با ماشين
|
1,362,012,720
|
|
4
|
هفتم
|
عمليات سنگي و بنايي با سنگ
|
5,034,028,500
|
|
5
|
هشتم
|
اندود و بندكشي
|
74,703,020
|
|
6
|
یازدهم
|
بتن و كارهاي بتني
|
116,321,498
|
|
7
|
چهاردهم
|
حمل مصالح عمومي
|
89,594,391
|
|
8
|
پانزدهم
|
حمل نهاده هاي كشاورزي و منابع طبيعي و حمل دستي مصالح
|
355,697,650
|
|
9
|
*
|
خرید لوله
|
20,108,250
|
|
جمع قیمت های پایه و غیرپایه بدون احتساب ضرایب
|
7,096,180,929
|
|
اضافه می شود بابت ضریب بالاسری
|
2,128,854,279
|
|
اضافه می شود بابت تجهیز و برچیدن کارگاه به صورت مقطوع
|
276,444,407
|
|
جمع کل قیمت های پایه و غیرپایه با احتساب ضرایب بالاسری و تجهیزو برچیدن کارگاه
|
9,501,479,614
|
متره و برآورد پروژه خومه زار – چکدم ها
|
فهرست بهاي واحد پايه رشته آبخيزداري و منابع طبيعي سال 1392
|
|
ردیف
|
فصل
|
فصل
|
جمع کل
|
|
1
|
اول
|
پاكسازي و آماده سازي بستر كار
|
0
|
|
2
|
پنجم
|
عمليات خاكي با دست
|
75,374,900
|
|
3
|
ششم
|
عمليات خاكي با ماشين
|
1,648,353,112
|
|
4
|
هفتم
|
عمليات سنگي و بنايي با سنگ
|
4,526,852,900
|
|
5
|
هشتم
|
اندود و بندكشي
|
77,336,910
|
|
6
|
یازدهم
|
بتن و كارهاي بتني
|
187,195,424
|
|
7
|
چهاردهم
|
حمل مصالح عمومي
|
90,803,259
|
|
8
|
پانزدهم
|
حمل نهاده هاي كشاورزي و منابع طبيعي و حمل دستي مصالح
|
352,013,200
|
|
9
|
*
|
خرید لوله
|
4,147,200
|
|
جمع قیمت های پایه و غیرپایه بدون احتساب ضرایب
|
6,962,076,905
|
|
اضافه می شود بابت ضریب بالاسری
|
2,088,623,072
|
|
اضافه می شود بابت تجهیز و برچیدن کارگاه به صورت مقطوع
|
272,543,009
|
|
جمع کل قیمت های پایه و غیرپایه با احتساب ضرایب بالاسری و تجهیزو برچیدن کارگاه
|
9,323,242,985
|